Na początku marca europejska dyplomacja ogłosiła sukces: Europa da tureckiemu dyktatorowi 6 miliardów euro łapówki, zlikwiduje wizy dla Turków i przyspieszy negocjacje w sprawie przyjęcia Turcji do UE. Wszystko za to, iż Recep Tayyip Erdogan zamieni się z Unią na uchodźców: pozwoli odesłać sobie nowych, którzy przybywają i będą przybywać do Grecji w najbliższych miesiącach, a w zamian Unia zabierze mu tych, którzy obecnie gnieżdżą się w tureckich obozach — w stosunku 1:1. Na pierwszy rzut oka trudno zrozumieć, dlaczego Europa miałaby pójść na ten deal, który i tak zostawia ją z wizją przyjęcia 2,5 miliona Syryjczyków, przebywających dziś w Turcji.
Tak naprawdę, leży za tym cyniczna i bezwzględna kalkulacja: chodzi o to, żeby przekonać nowych uchodźców, że ich szanse dostania się do Europy są minimalne, bo choćby i przeżyli drogę tratwą przez Morze Egejskie, zaraz dostaną kopa z powrotem. I za ten efekt propagandowy europejscy przywódcy gotowi są sprzedać duszę facetowi, którego miejsce jest nie na brukselskich salonach, tylko przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze.
* * * * * *
Jedyną siłą, która prowadzi rzeczywistą, lądową wojnę z Daisz — jak nazywane jest Państwo Islamskie po arabsku — są Kurdowie: Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) w Syrii i Partia Pracujących Kurdystanu (PKK) w Iraku. Jednak lewicowy i świecki kurdyjski ruch autonomiczny jest głównym wrogiem publicznym Turcji i Ergodana osobiście. Przejściowe odprężenie w stosunkach między tureckim przywódcą i tureckimi Kurdami z początku rządów Erdogana definitywnie zakończyło się — wraz z całą jego proeuropejską, postępową polityką — latem 2015, kiedy stworzona w znacznej mierze przez Kurdów lewicowa Ludowa Partia Demokratyczna (HDP) niespodziewanie przekroczyła próg wyborczy, odbierając Erdoganowi szansę na konstytucyjną większość i wprowadzenie systemu prezydenckiego. W odpowiedzi prezydent sparaliżował rozmowy koalicyjne i doprowadził do rozwiązania parlamentu — równocześnie rozpoczynając szeroko zakrojoną akcję terroru pod ironiczną nazwą „operacji antyterrorystycznej".
Jednostki YPG, początkowo występujące przeciwko Assadowi, a obecnie, przy jego cichej akceptacji, kontrolujące tereny syryjskiego Kurdystanu, są główną siłą lądową prowadzącą w Syrii walkę: zarówno z Daisz, jak i Frontem Al-Nusra (syryjską Al Kaidą). YPG udowodniły swoją militarną sprawność, skutecznie przeciwstawiając się inwazji Państwa Islamskiego i nawiązując strategiczne sojusze nie tylko z tzw. „umiarkowaną opozycją" — głównie Wolną Armią Syrii (FSA) — ale także siłami amerykańskimi. Półroczna obrona Kobani przed inwazją Państwa Islamskiego, prowadzona przez YPG i i FSA przy wsparciu lotnictwa amerykańskiego, zakończona klęską Daisz, jest jednym z symbolicznych momentów obecnego bliskowschodniego konfliktu: nikt należący do tzw. „świata zachodniego" nie kwestionował faktu, iż jest to starcie koalicji dobra ze złem. Nikt — z wyjątkiem Turcji, wspierającej po cichu siły dżihadystów.
Równocześnie Turcja ustanowiła totalną blokadę na swojej mierzącej 750 kilometrów granicy z terytoriami kontrolowanymi przez Kurdów, zaopatrując ją w dwa rzędy drutu kolczastego, pole minowe i wieżyczki strażnicze, skąd tureccy snajperzy zabijają kurdyjskich i syryjskich cywilów. Blokada nie dopuszcza na tereny kurdyjskie ani leków, ani żywności, ani pomocy humanitarnej — dwa istniejące przejścia graniczne otwarte są (a w zasadzie bywają) tylko w jedną stronę: puszczają Kurdów z Turcji do Syrii, z przesłaniem: „Idźcie i nie wracajcie".
O ile dowody przedstawiane przez rosyjskie ministerstwo obrony — satelitarne zdjęcia kolumn cystern, tankowanych w kontrolowanej przez IS instalacji w Syrii i powracających do Turcji — mogą podlegać dyskusji, ze względu na fatalne ostatnio stosunki rosyjsko-tureckie, zaognione zestrzeleniem przez Turcję rosyjskiego myśliwca; o tyle nikt nie kwestionuje nader niedbałej kontroli granicy między Turcją i Daisz.
Z niezliczonych doniesień reporterów, rozmów z przedstawicielami Państwa Islamskiego, dowodów, publikowanych przez polityków tureckiej opozycji w (istniejącej jeszcze wtedy) opozycyjnej prasie wynika, że reżim Erdogana dostarcza dżihadystom broń, środki transportu, szkolenia, pomoc medyczną i żywność, a także informacje wywiadowcze. Większość spośród tych, którzy napłynęli w szeregi Państwa Islamskiego spoza Iraku i Syrii, przybyła tam przez Turcję, nie niepokojona przez nikogo — niektórzy nawet otrzymali stempel w paszporcie. Turcja zapewnia szkolenia dla terrorystów — niektóre odbywały się z centrum Istambułu i zostały uwiecznione w materiałach promocyjnych umieszczonych na tureckojęzycznych stronach IS. Tureckie siły porządku nie usiłowały im w żaden sposób przeciwdziałać. Agendy Daisz prowadzą w Turcji jawną rekrutację — jedną z takich placówek jest szkoła prowadzona przez założoną między innymi przez Erdogana i obecnego premiera Turcji, Ahmeta Davutoğlu, fundację Ilim Yayma Vakfi.
Istnieje też sporo poszlak wskazujących, iż Turcja stoi za użyciem sarinu przeciwko cywilom w sierpniu 2013 — o którą to zbrodnię oskarżany jest rząd Asada. Legendarny amerykański dziennikarz śledczy Seymour M. Hersh, nagrodzony Pulitzerem za ujawnienie maskary cywilów, popełnionej przez żołnierzy amerykańskich w My Lai w Wietnamie w 1968, pisze, iż amerykańska wspólnota wywiadowcza jest przekonana, iż atak z użyciem sarinu przeprowadzony w trakcie wizyty oenzetowskich inspektorów rozbrojeniowych, był prowokacją antyasadowskiej opozycji, dokonaną z pomocą Turcji. Wywiad amerykański ma poszlaki, wskazujące, że gaz został dostarczony z terytorium Turcji, a także przechwycone rozmowy między tureckimi służbami po ataku — pełne różnego rodzaju wyrazów radości i gratulacji. Zdaniem Hersha, amerykańskie służby wywiadowcze są przekonane, że atak był prowokacją, obliczoną na przepchnięcie Obamy przez „cienką czerwoną linię" i zmuszenie do ataku na siły Asada.
* * * * *
Płacenie Erdoganowi za pomoc w rozwiązaniu kryzysu uchodźczego jest moralnym odpowiednikiem płacenia alfonsowi za wolność kobiet porwanych do pracy w burdelu. Żeby zacytować byłego prezydenta: nie o take Europe…
Agnieszka Wołk-Łaniewska, publicystka polska, Warszawa
Poglądy autora mogą być niezgodne ze stanowiskiem redakcji.