Ludzkość w drodze po nieśmiertelność?

W ostatnich latach rośnie zainteresowanie tzw. human enhancement, czyli ulepszeniem człowieka.Chodzi o doskonalenie gatunku ludzkiego przy pomocy nowoczesnych technologii, m.in. nano - i biotechnologii.

O to, dokąd te działania mogą zaprowadzić nasz gatunek, zapytaliśmy dr Magdalenę Kozhevnikovą z Instytutu Filozofii Rosyjskiej Akademii Nauk.

— Coraz więcej mówi się o tym, że człowiek jako gatunek zaczyna kierować swoją ewolucją. Wszyscy chcemy żyć dłużej, dłużej zachować sprawność fizyczną i umysłową, przedłużyć młodość. Tymczasem nowe technologie obiecują nam więcej, na przykład eliminację wielu chorób, podniesienie wytrzymałości, zwiększenie pamięci i zdolności uczenia się, a nawet regenerację utraconych kończyn lub widzenie w ciemności.

Są też entuzjaści wierzący w to, że ludzkość może stać się nieśmiertelna. I rzeczywiście, coraz więcej jest badań w dziedzinie gerontologii, w których analizowane są mechanizmy starzenia się i sposoby mogące je spowolnić lub nawet wyeliminować.

W dużym uproszczeniu o human enhancement można powiedzieć, że polega na wzmocnieniu lub redukcji pewnych wybranych cech ludzkiego organizmu, dodaniu nowych cech (na przykład, zapożyczonych od zwierząt) lub zamiany części ciała na sztuczne lub technologizowane części. Stosunek ludzi, w tym także samych naukowców, wobec idei ulepszenia gatunku ludzkiego jest różny, od skrajnej niezgody na wszelkie ingerencje wykraczające poza terapię, po entuzjazm wobec nowych możliwości.

Wśród zwolenników lub nawet umiarkowanych zwolenników doskonalenia się homo sapiens można wyróżnić, moim zdaniem, przede wszystkim dwa podejścia: posthumanistyczne (biologiczne) i transhumanistyczne (technologiczne).

Jest to związane z tym, jak zwolennicy stosowania nowych technologii odnoszą się do kwestii natury ludzkiej. Albo skłonni są uznać ją za uwarunkowaną genetycznie, biologicznie, zdeterminowaną naszym zmysłowym aparatem i zmysłowymi relacjami ze światem zewnętrznym, albo też rozumieją naturę ludzką jako ulokowaną w umyśle, związaną z procesami kognitywnymi i z emocjami, które teoretycznie można izolować od biologicznego ciała.

Posthumaniści podkreślają, że człowiek to tylko jeden z rodzajów życia na Ziemi, że nie jest to istota odizolowana od innych, ale głęboko spleciona z innymi gatunkami. Posthumanizm odrzuca antropocentryzm. Transhumaniści są natomiast zafascynowani osiągnięciami ludzkości, a za swój cel uważają pokonanie fizycznych ograniczeń za pomocą postępu nauki i technologii.

Kiedy mówimy więc o doskonaleniu ludzkiego organizmu, o doskonaleniu genomu, to mamy do czynienia z podejściem zbliżonym do posthumanizmu, który nie chce rezygnować z biologii i nie uważa jej za barierę, ale za wartość. Kiedy natomiast mówimy o przeniesieniu ludzkiej świadomości do sieci, o ciele-hologramie, o zdobyciu nieśmiertelności poprzez odrzucenie ograniczeń naszych ciał, to mamy do czynienia ze stanowiskiem transhumanistycznym.

Oba scenariusze dalszego rozwoju ludzkości mają swoje dobre i złe strony. W przypadku udoskonalenia naszych ciał zgodnie z postulatami posthumanistów, to jest przy zachowaniu ścisłych relacji z resztą ożywionej i nieożywionej przyrody, której jesteśmy częścią, prawdopodobnie nie może być mowy o nieśmiertelności, a „tylko" o znacznym wydłużeniu życia i podniesieniu jego jakości.

Scenariusz transhumanistów, związany z pozbawieniem życia ludzkiego elementu biologicznego i tym samym uczynieniu ludzi nieśmiertelnymi, może wywrzeć zbawienny wpływ na ekologię planety, a także wykluczy nas z łańcucha pokarmowego, co szczególnie ucieszy weganów i wegetarian.

Ludzie nie będą chorować, starzeć się i umierać, ponieważ nie będą mieć biologicznego ciała. Ale to ma swoje minusy: najpoważniejszy z nich to niemożność posiadania dzieci, tworzenia nowych ludzkich istot. Krótko mówiąc, nie będzie już zmiany pokoleń.