Nowy rosyjski czołg T-90M: doskonały pomocnik superczołgu „Armata”

Przez długi czas Rosji brakowało uniwersalnego nowoczesnego czołgu. Obecnie taka maszyna jest testowana, wyposażona w działo, jak w przypadku dobrze znanego T-14 „Armata”. Oczekuje się, że będzie działać zarówno w pojedynkę, jak też jako wsparcie swojego potężniejszego „kolegi”.

W lutym pomyślnie zakończono państwowe testy najnowszego rosyjskiego czołgu T-90M „Przełom”. Kontrakty na dostawy eksperymentalnej partii tych maszyn dla sił zbrojnych zostały podpisane i przekazane do realizacji.

Gdy pojawia się temat nowoczesnych rosyjskich czołgów, najczęściej wymienia się T-14 „Armatę”. Być może niepotrzebnie, bo T-90M jest godną uwagi, ale mniej „nagłośnioną” maszyną. Jaką rolę powierzono jej w strukturze rosyjskich sił pancernych?

Od T-72 do „Przełomu”

Podstawowy czołg T-90 powstał jako modyfikacja jednego z najbardziej masowych czołgów końca XX wieku - radzieckiego T-72. Pod nazwą „T-90” czołg został przyjęty na służbę w 1992 roku. W połowie 2000 roku armia otrzymała bardziej zaawansowaną modyfikację T-90 - T-90A „Władimir”.

T-90A różnił się od swojego poprzednika udoskonalonym silnikiem wysokoprężnym V-92S2 o mocy 1000 KM, ulepszoną wieżą z wielowarstwowym pancerzem, nowym działem 2A46M-5 i wizjerem termicznym „Essa” produkcji francuskiej. Czołgi T-90A były produkowane seryjnie w różnych wersjach od 2005 do 2011 roku.

W latach 2010-2011, zgodnie z programem rozwoju „Przełom”, rozpoczęto prace nad stworzeniem nowej modyfikacji T-90.

Główne obszary modyfikacji: nowy system obrony czołgu, zdalnie sterowana instalacja z przeciwlotniczym karabinem maszynowym (aby strzelać z niego załoga nie musi wychodzić z pojazdu), nowy system kierowania ogniem, nowe działo, nowy układ napędowy.

Powstały eksperymentalne czołgi T-90AM (obiekt 188AM), jego wersja eksportowa T-90SM (obiekt 188CM). Testy tych maszyn w ramach programu Przełom-3 do 2018 roku pomogły w stworzeniu czołgu T-90M, który trafi do uzbrojenia rosyjskich sił zbrojnych.

Działo jak u „Armaty”

Podstawową różnicą między T-90M a poprzednimi wersjami T-90 jest nowa wieża z systemem uzbrojenia. Zamontowano system obrony aktywnej „Relikt” – podczas trafienia pocisku wybuchają elementy obrony aktywnej, uderzając w atakujący obiekt i albo go niszcząc, albo ograniczając jego wpływ na główny pancerz czołgu. Ze względu na nową konstrukcję wieży amunicja znajduje się poza przedziałem bojowym, czołg ma szansę przetrwać w przypadku uszkodzenia modułu pocisków.

System obrony czołgu można uzupełnić o system obrony aktywnej „Arena-M”, który niszczy pociski w fazie dolatywania do czołgu. Na T-90M zamontowano działo, które przeszło testy dla czołgu T-14 „Armata” - 125 mm 2A82-1M o zwiększonej długości lufy i zwiększonej trwałości. Wieża została wyposażona w zdalnie sterowany przeciwlotniczy karabin maszynowy kalibru 12,7-mm „Kord”. Należy również zwrócić uwagę na układ napędowy, który został po raz pierwszy wykonany w postaci szybko wymienialnego modułu z silnikiem V-92S2F o mocy 1130 KM.

W chwili obecnej T-90M jest najbardziej zaawansowaną modyfikacją czołgów z rodziny T-90.

Konkurencja dla Niemców i Chińczyków

Postęp nie stoi w miejscu, a to, niewątpliwie, dotyczy budowy czołgów na świecie. Główne centra tworzenia i produkcji czołgów nie zmieniły się od kilku dziesięcioleci - Rosja, USA, Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Chiny, a od lat 90. - Ukraina. I wszędzie trwają prace nad ulepszeniem podstawowych modeli czołgów stworzonych w latach 80. Można powiedzieć, że w tym wyścigu T-90M będzie w stanie przedstawić bardzo ważne argumenty swoim głównym konkurentom, do których można zaliczyć m.in. chiński Type 99 (ZTZ-99) i niemiecki Leopard 2.

Rosja ma „Armatę”, po co jej T-90M?

„Armata” jest wciąż znacznie cięższa i mocniejsza, a zatem znacznie droższa. Moim zdaniem głównym przeznaczeniem tego czołgu jest przeciwstawienie się zgrupowaniom pancernym wroga podczas wielkiej wojny.

„Armata” to czołg przełamywania frontu, który w przypadku działań wojennych znajdzie się na pierwszej linii atakujących sił. Ile ich powstanie? Prawdopodobnie tyle, ile potrzeba, aby wyposażyć 3-4 brygady czołgów ciężkich. Według przybliżonych szacunków, 200-400 pojazdów. Resztę powinny stanowić podstawowe czołgi bojowe.

Tutaj pojawia się problem. Szkieletem sił pancernych kraju są nadal T-72, T-90 i T-80. Niestety, to właśnie ten przypadek, gdy zasada „In varietate concordia” nie działa: każdy model czołgu potrzebuje własnych części zamiennych, w rezultacie jest to skomplikowane i po prostu nieopłacalne. Być może właśnie z pojawieniem się T-90M i uruchomieniem programu modernizacji znajdujących się na uzbrojeniu T-90 uda się zunifikować czołgi służące w rosyjskiej armii.

Jeśli weźmiemy pod uwagę koncepcję sieciocentryczności prowadzenia wojen, to T-90M może być organicznie związany z czołgiem T-14 „Armata”, lotnictwem frontowym i dronami. T-90M może okazać się bardzo skutecznym wsparciem „Armaty”, ale jest też w stanie działać niezależnie od innych czołgów i piechoty.

Perspektywy eksportowe T-90M

Uważa się, że potencjał eksportowy „Przełomu” jest znacznie większy, niż w przypadku poprzednich modyfikacji T-90. Indie, tradycyjny nabywca rosyjskich czołgów, mogą podpisać umowę w sprawie produkcji na podstawie licencji kilkuset czołgów T-90M, która w zauważalny sposób zmodernizuje siły lądowe tego kraju.

Możliwe jest pojawienie się T-90M w innych krajach Azji Południowo-Wschodniej, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Nie można wykluczyć, że czołg ten przynajmniej częściowo będzie w stanie powtórzyć sukces swojego wspaniałego poprzednika T-72, sprzedawanego w wersji eksportowej lub na podstawie licencji na całym świecie - od Polski po Ugandę i od Malezji po Finlandię.

Czy czołgi mają przyszłość?

Rosja, według rankingu Global Firepower, nadal prowadzi pod względem liczby czołgów. Oczywiście nie jest to synonim globalnej potęgi wojskowej: wystarczy powiedzieć, że Korea Północna zajmuje trzecie miejsce, po Stanach Zjednoczonych. Północnokoreańska armia w ogólnym rankingu najsilniejszych armii świata zajmuje skromne 25. miejsce.

Niemniej jednak nikt nie kwestionuje znaczenia wykorzystania czołgów we współczesnej wojnie. Ze względu na cechy geograficzne kraju jednostki czołgowe stanowią podstawę siły uderzeniowej rosyjskich sił lądowych. Być może rola czołgów w wojnach przyszłości zmniejszy się, ale nie stanie się to w nadchodzących dziesięcioleciach. Teraz czołgi mają takie same znaczenie, jak 40 lub 50 lat temu.