75. rocznica walk o Gdańsk

75 lat temu, 30 marca 1945 roku, oddziały II Frontu Białoruskiego podczas operacji pomorskiej wyzwoliły miasto Gdańsk (ówczesny Danzig) – ważną bazę morską na wybrzerzu Morza Bałtyckiego.

Przed wybuchem II wojny światowej, zgodnie z Traktatem Wersalskim (1919 rok), Gdańsk miał status wolnego miasta pod kontrolą Ligi Narodów, a tereny, które zapewniały dostęp do ​​miasta, należały do ​​Polski. 21 marca 1939 roku Niemcy zażądały od Polski przekazania im Gdańska i udostępnienia korytarza lądowego do komunikacji z Prusami Wschodnimi – obszarem odizolowanym od głównego terytorium Niemiec. Odmowa Polski była formalnym pretekstem do niemieckiego ataku w 1939 roku. Niemieckie wojska okupowały Gdańsk, został on włączony do niemieckiego regionu Prus Wschodnich pod nazwą Danzig.

Podejście wojsk radzieckich do Gdańska

Operacja pomorska była prowadzona od 10 lutego do 4 kwietnia 1945 roku. Jej celem było rozgromienie niemieckiej grupy wojskowej „Wisła”, która zajmowała wybrzeże Morza Bałtyckiego między ujściami Wisły i Odry.

Podczas szybko rozwijającej się ofensywy do połowy marca 1945 roku część lewej flanki II Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka Związku Radzieckiego Konstantina Rokossowskiego potężnym uderzeniem przebiła niemiecką obronę i od 10 do 13 marca przesunęła się o 80 kilometrów. Do 14 marca dotarła do niemieckich fortyfikacji Danzig i Gdyni.

Szturm miasta

26 marca 1945 roku formacje 2. szturmowej i 65. armii przedarły się przez niemiecką linię obrony na obrzeżach Gdańska i rozpoczęły walkę o zachodnie przedmieścia – Emaus. Atak rozpoczął się rankiem 27 marca 1945 roku, gdy do miasta zbliżyły się wojska 49. i 70. armii. Wsparcie z powietrza zapewniały formacje 4. i 18. armii lotniczej. O godzinie 15:00 zajęta została centralna dzielnica przedmieść Siedlec (dawniej Szydlice).

W nocy z 27 na 28 marca niemiecki garnizon zaczął opuszczać starą część Gdańska, pozostawiając za sobą grupy przykrycia i część jednostek artyleryjskich, w tym działa przeciwlotnicze. Większość składu osobowego została ostatecznie zlikwidowana lub wolała się poddać.

28 marca 1945 roku Armia Czerwona zajęła centrum Gdańska. W nocy z 29 na 30 marca obszary we wschodniej części miasta zostały ostatecznie oczyszczone, a w ciągu dnia były już całkowicie kontrolowane przez radzieckie wojska.

Pozostałości niemieckich formacji zostały zablokowane na Mierzei Helskiej i u ujścia Wisły. Skapitulowały 9 maja 1945 roku.

Podsumowanie operacji

Zdobycie Danzig było jednym z ostatnich epizodów operacji pomorskiej. W ramach operacji wyeliminowano zagrożenie uderzenia we flankę wojsk I Frontu Białoruskiego zbliżających się do Berlina, wyzwolone jednostki II Frontu Białoruskiego zostały wysłane w celu wzmocnienia jednostek szturmujących niemiecką stolicę.

Na rozkaz naczelnego głównodowodzącego marszałka Związku Radzieckiego Józefa Stalina (Dżugaszwili) z 30 marca 1945 roku, żołnierzom uczestniczącym w wyzwoleniu Gdańska podziękowano, a w Moskwie na cześć wyzwolenia miasta wystrzelono 20 salw armatnich z 224 dział. W tym samym rozkazie podano, że 10 tysięcy żołnierzy i oficerów wroga zostało wziętych do niewoli, wojska radzieckie zdobyły 140 czołgów i dział samobieżnych, 358 jednostek artylerii, 45 okrętów podwodnych.

Po wojnie decyzją Konferencji Poczdamskiej miasto zostało przekazane Polsce i przywrócono mu jego historyczną nazwę.