Jakich ptaków jest wśród ludzi najwięcej - wyjaśnia Sputnik.
Ptasi bazar
Pierwsze dane dotyczące chronotypów człowieka - indywidualnych cech rytmów okołodobowych - pojawiły się na początku XX wieku.
Następnie niemiecki psychiatra Emil Krepelin wspomniał o „pracownikach porannych i wieczornych”. W pierwszym przypadku sen jest najgłębszy w pierwszych godzinach nocy, w drugim znacznie później.
Później naukowcy zaproponowali podzielenie ludzi na tych, którzy lubią wcześnie zasypiać i wcześnie wstawać - oraz tych, którzy późno się kładą i późno wstają. W 1939 roku terminy „sowa” i „skowronek” pojawiły się już w literaturze naukowej, a do 1970 roku eksperci zaczęli mówić o istnieniu trzeciego pośredniego chronotypu - gołębia.
Mniej więcej w tym samym czasie amerykańscy naukowcy odkryli gen per (period) u muszek Drosophili, który jest odpowiedzialny za czas trwania subiektywnej doby. W połowie lat osiemdziesiątych ten sam fragment DNA znaleziono u myszy. A potem u ssaków zidentyfikowano jednocześnie kilka genów związanych z regulacją rytmów dobowych - w tym clock, tim и bmal. Jak się okazało, są obecne w jądrach wszystkich komórek ciała, ale są aktywne tylko w neuronach jąder nadskrzyżowaniowych w przedniej części podwzgórza. Wykazano, że kontrolują uwalnianie melatoniny i synchronizują zegar biologiczny organizmu.
Zazwyczaj praca ta jest dostosowana do cyklu świetlnego obszaru, w którym żyje człowiek. Komórki zwojowe siatkówki dzięki fotopigmentacyjnej melanopsynie reagują na światło, wysyłają sygnał do neuronów jąder nadskrzyżowaniowych i rozpoczynają kaskady procesów biochemicznych.
Geny zegarowe
Od nich może zależeć między innymi tempo reakcji biochemicznych, co prowadzi do różnic w fazie rytmów okołodobowych i wpływa na długość snu i zdolność zachowywania przytomności w nocy.
To różne wariacje tych samych genów, które w pewnych warunkach zmieniają osobę w sowę lub skowronka. Ich wkład w chronotyp, według naukowców to 12 do 40%.
Reszta jest konsekwencją wpływów zewnętrznych i wieku. Wiadomo: im starszy człowiek, tym wcześniej zasypia i tym krótszy jest jego sen.
Z reguły zegar wewnętrzny niewiele odbiega od czasu astronomicznego. Są jednak dwa wyjątki - tak zwane bardzo wczesne skowronki i bardzo późne sowy. Pierwsi kładą się spać nie później niż o wpół do ósmej wieczorem i budzą się o wpół do ósmej rano. Ich codzienna rutyna zostaje zauważalnie przesunięta z powodu mutacji punktowej w genomie, a tendencja do wczesnego kładzenia się spać jest naukowo nazywana FASPS - familial advanced sleep phase syndrome.
Jeśli chodzi o sowy bardzo późne, które nie śpią całą noc i zasypiają bliżej świtu, to ich chronotyp jest wynikiem mutacji kilku genów zegarowych jednocześnie. Naukowcy nazywają ten stan DSPS - delayed sleep phase syndrome. Dotyka około trzech procent populacji.
Nowe chronotypy
W 2015 roku do klasycznego podziału na sowy i skowronki naukowcy z Instytutu Biologii Molekularnej i Biofizyki Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk Medycznych dodali jeszcze dwa kolejne chronotypy - wysokoenergetyczny i senny.
Osoby należące do pierwszej grupy są bardzo aktywne przez cały dzień. Przedstawiciele drugiej około południa czują się przytłoczeni, a pełni energii są rano i wieczorem.
Cztery lata później autorzy badania udoskonalili kwestionariusz i przeprowadzili wywiady z 1305 osobami. I znów uzyskane dane wykazały podział na cztery główne chronotypy. Wprawdzie naukowcy odnotowali, że we współczesnym społeczeństwie postindustrialnym około 30% ludzi najprawdopodobniej nie może być sklasyfikowanych tylko do jednej kategorii.
Niedawno naukowcy z Nowosybirska w ramach międzynarodowej grupy dodali do klasyfikacji dwa kolejne chronotypy: do już znanych dodali typ aktywny w ciągu dnia, którego przedstawiciele są energiczni w okresie, gdy jest jasno, i umiarkowanie aktywny typ, charakteryzujący się stopniowym spadkiem aktywności w ciągu dnia.