Sąd o in vitro. Rosyjski lekarz komentuje przypadek Hani

40 lat temu, w lipcu 1978 roku, na świat przyszło pierwsze „dziecko z probówki", co wywołało ogromne poruszenie w międzynarodowym środowisku medycznym. Od tego czasu dzięki procedurze zapłodnienia in vitro (IVF) na świecie pojawiło się ponad 6 milionów dzieci w różnych krajach.

Choć wspomagana reprodukcja idzie zdecydowanie naprzód, procedura zapłodnienia in vitro nie zawsze przebiega idealnie. Zapłodnienie pozaustrojowe, które nie przynosi rezultatu, nie jest takie straszne. Straszne staje się wtedy, kiedy procedura, z którą bezdzietna para wiąże nadzieje, prowadzi do prawdziwego dramatu rodzinnego. Przykładem tego jest przypadek, jaki miał miejsce w klinice ginekologii w Policach w zachodniopomorskim, gdzie 30-latka została zapłodniona metodą in vitro w 2014 roku. W wyniku procedury zapłodnienia in vitro na świat przyszło dziecko z poważną chorobą genetyczną — zespołem Schinzela-Giediona. Mało tego, okazało się, że w wyniku tragicznego błędu dziewczynka nie jest biologiczną córką kobiety, która ją urodziła i wychowuje. Od czterech lat rodzice zajmują się kosztownym leczeniem dziecka, a teraz żądają odszkodowania od kliniki w wysokości 3 milionów złotych. Korespondentka Sputnik Polska porozmawiała na ten temat z dr Natalią Kalininą, lekarzem ginekologiem specjalizującym się w leczeniu bezpłodności w Medicine Nova Clinic w Moskwie.

—  Czy przypadek, w którym w wyniku błędu w procesie zapłodnienia in vitro specjaliści dokonają manipulacji na cudzej komórce jajowej, jest rzeczywiście rzadki, czy może tak czy inaczej takiego ryzyka nie da się uniknąć?

— W naszej praktyce nie było takich przypadków, i wydają nam się one bardzo, ale to bardzo podejrzane. Ma to związek z tym, że we wszystkich nowoczesnych klinikach istnieje określony, dokładnie wypracowany algorytm pracy. Na początku wszystkie probówki z komórkami płciowymi i embrionami są oznaczane. W elektronicznej dokumentacji odnotowywany jest związek pomiędzy pacjentką i jej mężem, co uniemożliwia wykorzystanie komórki jajowej pochodzącej z dawstwa, o ile pacjenci nie wybrali dawczyni zawczasu, żeby wykorzystać jej komórkę jajową. Probówki są sprawdzane przez dwóch embriologów — ma miejsce niezależna kontrola dwóch niezainteresowanych osób. Sama Pani widzi, że przy takiej ilości czynników popełnienie błędu jest bardzo trudne.

 — Czy sama procedura IVF może wywołać genetyczną chorobę embrionu?

— IVF nie wpływa na prawdopodobieństwo wystąpienia chorób genetycznych u embrionu. Embrion może zostać obciążony chorobą genetyczną zarówno przez rodziców, jak i w wyniku „uszkodzeń" niezależnych od materiału genetycznego rodziców. Może chodzić o różnorodne schorzenia: zespół Downa, zespół Klinefeltera, mukowiscydozę i wiele innych.

—  Mówiąc o przypadku, do jakiego doszło w Polsce, czy rozpoznane u dziecka, które przyszło na świat w wyniku IFV, zespołu Schinzela-Giediona jest rzeczywiście poważną diagnozą?

— Zespół zalicza się do kategorii chorób ciężkich i charakteryzuje się zahamowaniem rozwoju umysłowego, licznymi wrodzonymi wadami rozwoju układu moczowego, sercowo-naczyniowego, zmianami szkieletowymi, dysmorfią twarzy, epilepsją. Stosowane jest leczenie objawowe, długość życia zależy od stopnia ciężkości wad.

—  Jak często przy IFV rodzą się dzieci z genetycznymi schorzeniami?

— Zgodnie ze statystyką prawdopodobieństwo tego, że na świat przyjdzie zdrowe dziecko, zależy bezpośrednio od wieku pary, w większym stopniu od wieku kobiety, a także od stwierdzonych problemów genetycznych rodziców lub ich krewnych. Sama procedura IFV nie wpływa na schorzenia genetyczne.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia ryzyko, że kobieta urodzi dziecko z trisomią (jedna z możliwych anomalii chromosomowych), wynosi 1:385 urodzeń w wieku 30 lat, 1:63 urodzeń w wieku 40 lat i 1:19 urodzeń w wieku 45 lat. Występowanie śmiertelnych anomalii chromosomych prowadzących do śmierci wewnątrzmacicznej jest większe: na przykład aneuploidia (zaburzenie ilości chromosomów) jest przyczyną 25% wszystkich spontanicznych aborcji, w szczególności 50-60% spontanicznych aborcji wykonywanych w pierwszym trymestrze ciąży. Parom w starszym wieku program IFV daje dużą szansę na urodzenie zdrowego dziecka dzięki preimplantacyjnej diagnostyce genetycznej. Procedura IFV połączona z taką analizą, wręcz przeciwnie, pozwala uniknąć umieszczenia w macicy matki embrionu z patologiami genetycznymi.

Należy pamiętać, że procedura IFV jako taka nie wpływa na prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z genetycznymi odchyleniami. Na problemy genetyczne wpływa zdrowie rodziców i ich wiek. Procedura IFV może nawet pomóc w zmniejszeniu ryzyka urodzenia dziecka z odchyleniami genetycznymi, nawet jeśli nie w 100%. W medycynie każda analiza, każda procedura dopuszcza błąd. Mówiąc prostszymi słowami, nawet przy standardowym pobraniu krwi około 1% wyników będzie niewłaściwych. Prawdopodobieństwo jakichkolwiek odchyleń w zdrowiu dzieci urodzonych w wyniku procedury IFV nie jest większe niż prawdopodobieństwo takich odchyleń w zdrowiu dzieci poczętych naturalnie. W uniknięciu urodzenia dziecka z genetycznymi odchyleniami pozwala preimplantacyjna diagnostyka genetyczna, ale i tu znane są przypadki występienia błędu. Warto powiedzieć, że embrion z poważnymi odchyleniami genetycznymi najczęściej umiera we wczesnym stadium rozwoju. Mniej poważne odchylenia genetyczne mogą zostać stwierdzone u kobiety w ciąży inną metodą — z pomocą nieinwazyjnego testu prenatalnego, który pozwala w terminie do 12 tygodni przerwać ciążę z powodu wskazań medycznych.