Czym jest R-37M, powietrzny atut Rosji nad Arktyką i Dalekim Wschodem?

Rozwiązywanie zadań obrony powietrznej dalekiego zasięgu jest szczególnie ważne dla Rosji ze względu na jej położenie geograficzne. Wysoce precyzyjny pocisk powietrze-powietrze o imponujących właściwościach jest testowany na myśliwcu Su-35S. Opowiadamy jego historię.

W nagraniu rozpowszechnianym przez Ministerstwo Obrony Rosji z okazji 100-lecia Państwowego Centrum Testów Lotów Ministerstwa Obrony Rosji im. Czkałowa po raz pierwszy pokazano próbny start z myśliwca Su-35S nowego pocisku powietrze-powietrze dalekiego zasięgu – R-37M.

Może nie jest to pierwszorzędna sensacja, ale wydarzenie jest jednak dość głośne. I oto dlaczego:

MiG-31 i jego cztery pociski

W rzeczywistości rakieta R-37M jest znana wielu ekspertom pod nazwą RVV-BD. Pod tą nazwą model rakiety został po raz pierwszy zaprezentowany na targach lotniczych MAKS w sierpniu 2011 roku. Ale, co ciekawe, jego historia zaczyna się jeszcze wcześniej – w latach 80. XX wieku. W 1981 roku do służby przyjęto wówczas najbardziej zaawansowany myśliwiec przechwytujący dalekiego zasięgu MiG-31, wyposażony w pociski powietrze-powietrze dalekiego zasięgu R-33.

Pocisk miał zasięg do 120 km i prędkość lotu niemal hipersoniczną – do 4,5 prędkości dźwięku. MiG-31 mógł jednocześnie wystrzelić cztery pociski do czterech celów i miał stać się głównym samolotem przechwytującym, przeznaczonym do odparcia nalotu na terytorium ZSRR w Arktyce, dokonując przechwycenia amerykańskiego samolotu z rakietami manewrującymi, czyli zniszczenia samolotu, zanim zdąży je wystrzelić.

Drugim celem MiG-31 z pociskami R-33 były te pociski, które wróg zdążył wystrzelić. Przechwytywacze miały je zniszczyć nad północną częścią ZSRR – na drodze pocisków do celów w głębi kraju.

„Wystrzel i zapomnij”: Co jeszcze wiadomo o K-37?

W tym samym 1981 roku po raz pierwszy zaprezentowano koncepcję projektu bardziej zaawansowanej modyfikacji przechwytywacza dalekiego zasięgu – MiG-31M z nowymi pociskami K-37. Nowy pocisk miał mieć zasięg od 200 do 300 kilometrów (w zależności od modyfikacji) i najbardziej zaawansowany system naprowadzania.

Projekt rozpoczęto w 1983 roku, a sześć lat później wystrzelono rakietę K-37.

Rakieta sterowana była systemem inercyjnym z możliwością zmiany celu po starcie i dostosowywania kierunku lotu na komendy samolotu nośnego. Po przejęciu celu przez aktywną głowicę naprowadzającą radar, pocisk stawał się całkowicie niezależny i samoczynnie trafiał do celu bez udziału pilota operatora. Tak więc K-37 stał się jednym z pierwszych radzieckich pocisków powietrze-powietrze z radarowym systemem naprowadzania, w którym realizowana była zasada „wystrzel i zapomnij". Istota zasady polega na tym, że strzelec mógł wybrać cel, wystrzelić do niego i przełączyć się na poszukiwanie nowego celu, nie czekając, aż wystrzelony pocisk trafi w niego. W radarowych systemach naprowadzania poprzednich generacji piloci myśliwców musieli utrzymywać cel w zasięgu wzroku, dopóki pocisk go nie osiągnął.

Kryzys kompleksu wojskowo-przemysłowego na Ukrainie nie przeszkodził rosyjskiemu projektowi

MiG-31M miał przenosić aż 6 pocisków K-37, co przy uwzględnieniu nowego systemu naprowadzania pozwoliło nowemu kompleksowi przechwytującemu osiągnąć najwyższe wskaźniki skuteczności bojowej, zasięgu i celności trafienia w cele powietrzne.

W marcu 1992 roku, po rozpadzie ZSRR, nowy samolot z rakietą został po raz pierwszy publicznie pokazany w bazie lotniczej pod Mińskiem, gdzie zorganizowano pokaz osiągnięć radzieckiego kompleksu wojskowo-przemysłowego dla przywódców WNP. W kwietniu 1994 roku prezydent Rosji Borys Jelcyn pogratulował twórcom rakiety udanego pokonania celu powietrznego na dystansie 304 km – to rzeczywiście był rekord. Ani jeden pocisk samolotowy na świecie nie strzelał nigdy z takiej odległości.

Ważne jest, aby zrozumieć, że pociski K-37 powstały we współpracy z Ukrainą. Jednak po 1997 roku kryzys kompleksu wojskowo-przemysłowego tego kraju stał się absolutnie oczywisty – zakłady obronne zaczęły przekształcać się w kierunku produkcji dla celów cywilnych, zatem zdecydowano się rozwijać te pociski wyłącznie z rosyjskich komponentów.

W połowie pierwszej dekady XXI wieku ogłoszono, że do testów trafi nowy pocisk RVV-BD (pocisk powietrze-powietrze dalekiego zasięgu), będący całkowicie rosyjską i nieco bardziej zaawansowaną modyfikacją samego K-37.

Zastosowanie żyroskopu optycznego i hiperdźwięk

Samonaprowadzająca głowica nowej modyfikacji pocisku RVV-BD wykorzystuje miniaturowy cyfrowy procesor sygnałowy o dużej pojemności pamięci i zwiększonej wydajności. Zamiast konwencjonalnych żyroskopów mechanicznych, system kontroli rakiet wykorzystuje bardziej zaawansowane żyroskopy optyczne – są one lżejsze, tańsze i dokładniejsze. Prawdopodobnie pocisk wyposażony jest również w nowy silnik na paliwo stałe, a więc może mieć większy niż wcześniej zakładano zasięg działania – być może ponad 300 kilometrów. Według danych z otwartych źródeł prędkość lotu nowej rakiety powinna wynosić co najmniej 6 M, a to już jest hipersoniczna prędkość! Będzie w stanie trafić prawie wszystkie cele aerodynamiczne na wysokości od 15 metrów do 25 kilometrów.

W 2014 roku ogłoszono, że nowy pocisk dalekiego zasięgu został przyjęty przez rosyjskie siły powietrzne. Teraz znamy ten pocisk pod trzema nazwami: R-37M, RVV-BD i „produkt 620”. W tej chwili jest instalowany na myśliwcu Su-57 piątej generacji i na naddźwiękowym myśliwcu przechwytującym MiG-31BM. Teraz przyszedł czas na myśliwiec wielozadaniowy Su-35S czwartej generacji.

Zarówno MiG-31BM, jak i Su-35S są w stanie rozwiązywać misje obrony powietrznej dalekiego zasięgu, to znaczy mogą być używane np. w Arktyce i nad rozległymi obszarami Syberii i Dalekiego Wschodu. Obecność w ich arsenale wysoce precyzyjnego pocisku dalekiego zasięgu, zdolnego do uderzenia zarówno w konwencjonalne samoloty, jak i małe aparaty latające, takie jak pociski manewrujące, znacznie zwiększy ich potencjał bojowy.

Poglądy i opinie zawarte w artykule mogą być niezgodne ze stanowiskiem redakcji.