Odnawianie polskich nekropoli poza granicami Polski

Listopad to szczególny miesiąc, w którym wspominamy zmarłych. Groby Polaków rozproszone po całym świecie stanowią ważny element dziedzictwa kultury oraz świadectwo polskiej obecności w wielu krajach świata.

Większość z nich wymaga renowacji, przeprowadzenia prac konserwatorskich, remontowych, porządkowych oraz zabezpieczających.

Kilkaset polskich nagrobków rozproszonych w wielu krajach zostało odrestaurowanych z pieniędzy budżetowych – informuje „Rzeczpospolita”.

– Nie sposób wymienić wszystkich cmentarzy i grobów polskich, które obecnie znajdują się poza granicami kraju. Są ich tysiące – od wielkich nekropolii po maleńkie wiejskie cmentarzyki i pojedyncze groby. Większość z nich wymaga ochrony, prac konserwatorskich, remontowych, porządkowych i zabezpieczających, a także inwentaryzacji – powiedziała „Rzeczpospolitej” Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Instytutu Polonika finansującego renowację polskich nekropolii. Instytut Polonika we współpracy m.in. z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego objęły opieką cmentarze i polskie groby.

– Od początku działalności Instytut Polonika otoczył opieką nagrobki osób ważnych dla polskiej historii i kultury znajdujące się na zagranicznych cmentarzach. Prowadzone tam prace dokumentacyjne, porządkowe i konserwatorskie nie tylko przyczyniają się do pielęgnowania pamięci o osobach, które z różnych przyczyn dziś spoczywają poza ojczyzną, lecz także są jednym ze sposobów zachowania śladów polskiej kultury za granicą – uważa Janiszewska-Jakubiak.

W tych dniach szczególną pamięcią otaczamy zmarłych - również tych, których kręte ścieżki historii zawiodły poza granice kraju. Nagrobkami tych osób opiekuje się Instytut POLONIKA.
Więcej na ten temat w @rzeczpospolita @MKiDN_GOV_PL @PiotrGlinski https://t.co/OrgmDEED2e

— Instytut POLONIKA (@Polonika_pl) 1 ноября 2019 г.

Jak podaje publikacja, w 2019 roku prowadzone są prace konserwatorskie na cmentarzach przy przeszło 200 nagrobkach, m.in. we Francji, Gruzji, Finlandii, Stanach Zjednoczonych i na Ukrainie.

Odnawiane są również groby przedstawicieli mniejszości narodowych, którzy związani byli z polską historią, m.in. na cmentarzach warszawskich (żydowskim i prawosławnym), cmentarzu tatarskim w Zastawku.

– Nasza działalność koncentruje się wokół obiektów wspólnego środkowoeuropejskiego dziedzictwa kulturowego – powiedział prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dr Michał Laszczkowski. Dodał, że „szczególnie ważne są obiekty, które wskutek tragicznych wydarzeń utraciły opiekunów i wymagają szczególnej ochrony”.

Pomniki nagrobne osób zasłużonych dla polskiej nauki i życia publicznego odnawiane są także na ukraińskich cmentarzach we Lwowie i w Krzemieńcu. Polscy konserwatorzy pracowali także na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem, nazywanym polskim panteonem.

Pamięć o polskich grobach w Rosji

Na cmentarzach za wschodnią granicą Polski spoczywają miliony rodaków. To głównie ofiary II wojny światowej, stalinowskiego terroru, deportowani na Syberię. Na terenie Federacji Rosyjskiej, w miastach i na wsiach, znajduje się wiele nekropolii, pomników, krzyży, tablic pamiątkowych. Cmentarz w Katyniu oraz polski cmentarz wojenny w Miednoje to nie jedyne miejsca pamięci o naszych rodakach. Na Cmentarzu Dońskim, znajdującym się w centrum Moskwy, pochowanych jest około 8-10 tys. ofiar stalinowskiego terroru, znajdują się też symboliczne groby ostatniego dowódcy Armii Krajowej, generała Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” oraz zastępcy Delegata Rządu RP na Kraj Stanisława Jasiukowicza „Opolskiego”.

W Petersburgu na Cmentarzu Smoleńskim i Wołkowskim pochowanych jest wielu wybitnych Polaków działających w Imperium Rosyjskim.

Polskie groby z okresu II wojny światowej znajdują się również w innych częściach Rosji. Mogiły rozrzucone są m.in. po obwodzie archangielskim, Republice Komi, obwodzie wołogodzkim, Karelii, obwodzie swierdłowskim, Kraju Permskim, obwodzie kostromskim, Kraju Krasnojarskim, obwodzie irkuckim, Kraju Ałtajskim i obwodzie orenburskim.

Pomiędzy Rosją a Polską obowiązuje międzyrządowe porozumienie w sprawie miejsc pamięci ofiar wojen, represji i pochówków z 22 lutego 1994 roku. A 22 maja 1992 roku kraje zawarły porozumienie o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy. Dokumenty te zobowiązują strony do zachowania miejsc pamięci i pochówków.