Opiekunka, szpieg i miłośniczka kotletów z siana. Muzy rosyjskich artystów

Kobiety mogą być różne: jedne inspirowały swoich mężów, inne knuły intrygi lub realizowały swoje ambicje. Imiona żon wybitnych artystów nie zawsze są znane, ale ich rola w historii jest wielka. Zanurzmy się w opowieść o życiu muz rosyjskich rzeźbiarzy i malarzy.

Swoją przyszłą żonę, Julią Proszynską, portrecista Boris Kustodijew poznał w guberni kostromskiej w 1900 roku, dokąd przyjechał szkicować wraz ze swoim kolegą z Akademii Sztuk Pięknych. Życie rodzinne młodej pary – jak wynika ze wspomnień im współczesnych – było pełne harmonii i szczęścia. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci – syn i córka, których portrety, podobnie jak jego żony, artysta malował przez całe życie. Jednak niedługo Kustodijew poważnie zachorował. W 1909 roku pojawiły się pierwsze symptomy nowotworu rdzenia kręgowego. Jego biografowie twierdzą, że gdy malarz był operowany, to właśnie jego żona miała zdecydować, co zachować – ręce czy nogi. Jedynie w taki sposób – przecinając zakończenia nerwowe – lekarze mogli dostać się do guza. Julia Jewstafjewna wykrzyknęła: „Ręce!”. I kolejne 11 lat, które Kustodijew spędził na wózku inwalidzkim, była jego wierną przyjaciółką i opiekunką.

A także gościnną gospodynią. Nawet w trudnych czasach zawsze miała czym przyjąć gości – prostymi herbatnikami i żurawiną. Bliscy przyjaciele nazywali ją „niestrudzoną Julią”. A Boris Kustodijew, przykuty do wózka inwalidzkiego, stworzył w tych latach swoje najbardziej dojrzałe prace:  „Portret kupcowej”, portret cara Mikołaja II, śpiewaka Fiodora Szalapina.

Pisarka, wegetarianka, zwolenniczka Lwa Tołstoja, bojowniczka o prawa służby – poglądy żony malarza Ilji Riepina, Natalii Nordman-Sewierowej, były rewolucyjne jak na tamte czasy. Chrześniaczka cara Aleksandra II zapraszała do stołu służące i  stajennych, postulowała o wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy (zamiast 18-godzinnego). Z czasem w ogóle zrezygnowała ze służby w swoim domu.

Poczynania Natalii Borysówny często były wyśmiewane przez otoczenie, gazety publikowały o niej felietony. Najbardziej oryginalną innowacją żony Riepina była zupa i kotlety z siana, którymi częstowała gości. Napisała nawet „Książkę kucharską dla głodujących”, w której zaproponowała swoje sposoby na ich nakarmienie.

Los Margarity Konionkowej, żony wybitnego rzeźbiarza Siergieja Konionkowa, może być inspiracją do napisania ekscytującej powieści lub dobrego serialu telewizyjnego. Młodsza od męża o 22 lata Margarita była związana z Fiodorem Szalapinem i jego synem. Niektórzy twierdzą, że miała też romans z kompozytorem Siergiejem Rachmaninowem i poetą Aleksandrem Błokiem. Była też blisko związana z fizykiem Albertem Einsteinem. Pod koniec 1923 roku Margarita i Siergiej  Konionkowowie pojechali do USA, gdzie mieli uczestniczyć w wystawie sztuki rosyjskiej i radzieckiej w Nowym Jorku. Podróż miała trwać przez kilka miesięcy, ale zostali tam ponad 20 lat.

Einsteina Margarita spotkała, gdy Instytut Badań Zaawansowanych w Princeton zamówił u Konionkowa rzeźbę wielkiego fizyka. Przyjaźń przekształciła się w romans w 1936 roku, po śmierci  żony naukowca. Einstein przedstawił Margaritę znanym naukowcom z dziedziny jądrowej. Uważa się, że przekazała ona do Związku Radzieckiego informacje dotyczącą bomby atomowej. Konionkowowie wrócili do ojczyzny dość niespodziewanie w 1945 roku. Przysłano po nich parowiec, na który załadowano ich rzeczy osobiste i rzeźby.