Przyszłość już nastąpiła. „Piereswiet” instrumentem całkowitej przewagi w powietrzu?

Rosyjska armia i marynarka wkrótce otrzymają całkowicie nową broń, której właściwości bojowe opierają się na technologiach energii lasera i hiperdźwięku, powiedział niedawno minister obrony Rosji Siergiej Szojgu.

Zwyczajnemu człowiekowi broń laserowa nadal kojarzy się z czymś futurystycznym i odległym, jak galaktyka, o której wspomina się na początku filmu „Gwiezdne wojny”. Istnieje też przeciwny punkt widzenia – mówią, że przyszłość już nadeszła, a lasery stają się nowym narzędziem całkowitej przewagi w powietrzu. Jedno i drugie niezupełnie jest prawdą.

Priorytet Rosji w laserowych systemach uzbrojenia jest bezsporny – to do Rosji należy palma pierwszeństwa w tworzeniu i badaniu właściwości fizycznych laserów. Początkowy etap prac nad wojskowym zastosowaniem tej technologii w ZSRR sięga końca lat 60., a powody zainteresowania wojskowych laserami są proste i zrozumiałe: niemal natychmiastowe i punktowe uderzenie w obiekt w dowolnej odległości pozwala natychmiast zniszczyć dowolny widoczny cel. Perspektywiczna broń laserowa mogłaby zapewnić jej posiadaczowi gwarantowaną przewagę militarną. Jednak nie wszystko jest tak proste, jak się wydaje.

Zobacz też: Wirtualna przestrzeń na służbie rosyjskiej Akademii Łączności

Lasery są wrażliwe na pogodę

Jedną z pierwszych sfer, w których wojsko próbowało użyć laserów, była obrona powietrzna i przeciwrakietowa. Chodzi o to, że pocisk kierowany trafia w cel w stosunkowo długim czasie – od kilku sekund do minuty lub nawet więcej, i istniała szansa, że cel nie zostanie trafiony, jak również prawdopodobieństwo, że cel nie zostanie zniszczony. Zaś w przypadku lasera o odpowiednich możliwościach energetycznych można zapewnić natychmiastowe rażenie samolotu lub rakiety.

W praktyce okazało się inaczej. W ZSRR w latach 60. i 80. wdrożono kilka programów mających na celu zbadanie możliwości użycia broni laserowej do celów powietrznych. Jednym z najbardziej znanych programów był „Terra-3”. Ale w rezultacie stwierdzono, że wiązka laserowa jest rozpraszana w atmosferze, co kilkukrotnie zmniejsza intensywność transferu energii lasera do powierzchni celu. Szczególnie sytuację pogarszają wszelkie zjawiska atmosferyczne – chmury, deszcz, mgła znacznie zmniejszają możliwości broni laserowej.

Ochrona termiczna przeciwko działom laserowym

Jednym z rezultatów wszystkich radzieckich programów tworzenia laserowych systemów bojowych było zrozumienie, że na obecnym poziomie rozwoju technologicznego stworzenie skutecznej broni laserowej, takiej jak bojowe głowice rakiet balistycznych, jest mało prawdopodobne. Znów było jasne, że organizacja przeciwdziałania laserom może być bardzo skuteczna i niedroga. Podajmy przykład: zwiększenie ochrony termicznej na głowicach bojowych pocisków balistycznych – potencjalnych celach dla laserowych systemów przeciwrakietowych – umożliwi niwelowanie energetycznego oddziaływania laserów na głowice. W rezultacie w ZSRR zaprzestano prac nad laserami przeciwrakietowymi.

Jednak kontynuowano prace eksperymentalne nad niszczeniem lekkich obiektów latających – samolotów i pocisków manewrujących. Przetestowano kilka systemów laserowych na okrętach i samolotach, ale było jeszcze za wcześnie, aby mówić o skutecznym rażeniu prawdziwych samolotów bojowych.

Laser wskaże drogę do celu

Drugim zastosowaniem laserów było ich użycie jako dalmierzy - do określania odległości do celu. Laser zapewniał wyraźnie widoczny punkt świetlny na obiektach w odległości od kilkuset metrów do dziesiątek, a nawet setek kilometrów i był szeroko stosowany do dokładnego określania odległości. Później, po pojawieniu się systemów naprowadzania rakiet, dalmierze laserowe zostały zmodyfikowane do dalmierzy wskaźników celu. Co to znaczy? Operator naprowadzania pocisków musiał jedynie podświetlić pożądany cel laserem, a jeśli odległość pozwoliła na jego trafienie, nacisnąć przycisk startu. Rakieta sama automatycznie naprowadzała się na obiekt.

Począwszy od lat 70., takie urządzenia zaczęły być szeroko stosowane we wszystkich rodzajach sił zbrojnych – od czołgów, artylerii, samolotów i okrętów po karabiny snajperskie i karabiny maszynowe specjalnego przeznaczenia.

Problem w źródłach energii

Rażenie obiektów w powietrzu i innych trzeba było odłożyć na przyszłość, aż do rozwiązania problemów związanych ze stworzeniem kompaktowych i bardzo potężnych źródeł energii. Ale nawet przy obecnym poziomie rozwoju technologii oddziaływanie laserów może być użyte do zniszczenia systemów obserwacji i wykrywania.

W tym kierunku w Rosji powstało już kilka generacji urządzeń laserowych. Na przykład już w latach 80. stworzono eksperymentalne naziemne kompleksy do oślepiania systemów optycznych naprowadzania rakiet przeciwpancernych. Należy również wspomnieć o laserze powietrznym, systemie lotniczego bazowania 1LK222 „Sokol-Eszelon”, który został zaprojektowany w celu zniszczenia systemów optycznych rozpoznania i innych sztucznych satelitów Ziemi.

Rzeczywiście laser może skutecznie porazić wrażliwe elementy niemal każdego nowoczesnego systemu obserwacji lub wykrywania wykorzystującego optykę i czujniki.

System laserowy „Piereswiet” i prawa fizyki

1 marca 2018 roku prezydent Władimir Putin w swoim przemówieniu do Zgromadzenia Federalnego Rosji zaprezentował między innymi najnowszy system uzbrojenia, który później otrzymał nazwę „Piereswiet”.

Z tego, co wiadomo o tym systemie laserowym, można zauważyć, że jest on wyraźnie zaprojektowany do pracy na obiektach w powietrzu lub w kosmosie (gdzie dokładnie, jeszcze nie wiadomo) i jest wyposażony w stosunkowo mały laser z kompaktowym zasilaniem jądrowym.

Nadal nie ma oficjalnych informacji na temat przeznaczenia tego systemu laserowego - w mediach rozdmuchiwane są przypuszczenia dotyczące jego przeciwlotniczego, antybalistycznego, a nawet antysatelitarnego ukierunkowania. Byłoby to z pewnością niezwykle rewolucyjne, ale nikt jeszcze nie zniósł praw fizyki i, przypominając historię radzieckich eksperymentów, kiedy testowano znacznie mocniejsze lasery, można z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że system laserowy o takich wymiarach raczej nie jest w stanie zestrzelić rakiety lub satelity. Jak również uszkodzić prawdziwego samolotu bojowego.

1 grudnia 2018 roku bojowy system laserowy „Piereswiet” został przyjęty na uzbrojenie Sił Zbrojnych Rosji do eksploatacji próbnej i niemal natychmiast obserwatorzy zauważyli go w wielu bazach Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego Rosji. Z tego wynika założenie, że kompleks ten został stworzony przede wszystkim w celu ochrony obszarów bazowania rosyjskich sił strategicznych.

Przed czym obroni „Piereswiet”?

Jeśli wykluczyć obronę przeciwrakietową i przeciwlotniczą w jej pełnej formie, to zostaje albo rażenie na przykład lekkich dronów, albo zniszczenie optycznych urządzeń obserwacyjnych („prześwietlenie”) samolotów lub statków kosmicznych. Taki opór wobec pracy satelitów wykonujących misje rozpoznawcze rosyjskich strategicznych sił rakietowych jest w pełni uzasadniony. Technicznie możliwe jest przeciwdziałanie pracy środków ostrzegania o ataku rakietowym - tj. środków wykrywania startów rakiet. To dość delikatna kwestia - zapobieganie pracy takich środków można interpretować jako przygotowanie do pierwszego uderzenia. Przypomnijmy jednak, że takie przeznaczenie systemów „Piereswiet” jest tylko hipotezą.

Laser jako główny środek rażenia celu

Jakkolwiek by nie było, to właśnie rosyjski system laserowy „Piereswiet” jest pierwszym na świecie rzeczywiście bojowym systemem laserowym przyjętym na uzbrojenie. Systemem, w którym wiązka laserowa nie pełni jakiejś funkcji pomocniczej czy informacyjnej, ale jest środkiem rażenia celu. I był to triumfalny rezultat rozwoju technologii laserowej w ZSRR i Rosji - wynik pracy kilku pokoleń specjalistów w dziedzinie laserów, systemów optycznych, badań atmosferycznych, twórców kompaktowych reaktorów jądrowych i narzędzi do naprowadzania – cały potencjał naukowy i techniczny rosyjskiego kompleksu wojskowo-przemysłowego.